Van oude mensen, de dingen die voorbij gaan

1a) Titelbeschrijving.

Louis Couperus: Van oude mensen, de dingen die voorbij gaan (1906).
Herdruk als Bulkboek. Uitg. Patty Voorsmit. Amsterdam, 1982.

1b) Motto.

-----

2a) Titelverklaring.

Het verhaal gaat over twee oude mensen, Ottillie Dillenhof en Emile Takma die nog steeds moeite hebben met het zwijgen over de gebeurtenis van zestig jaar terug.

2b) Verklaring motto.

-----

3) Intrige.

Jarenlange moord op vader komt weer boven water als zoon terugkomt uit Indi‰.

4) Thema.

Het verzwijgen van een moord leidt tot een levenslange trauma.

5) Tijd.

Begin deze eeuw.

6) Plaats.

Den Haag.

7) Karakter- en persoonsbeschrijving plus relatie tot anderen.

"Oma" Ottillie (97) heeft enig Indisch bloed. Ze was een "vrouw van de liefde" maar dan geen monogame, standvastige liefde. Ze was niet alleen twee keer getrouwd, ze heeft er ook minstens twee minnaars op na gehouden (Takma en Dr. Roelofsz). Ze was mooi en aantrekkelijk maar overduidelijk fataal. In de tijd van het verhaal werd haar gedrag als afkeurenswaardig beschouwd.
Stefanie is het enige kind van de eerste man van Ottillie. Ze is ego‹stisch en gierig.
Anton, het eerste kind van de tweede man, Dercksz, blijkt uitgesproken pervers in seksueel opzicht. Verder wordt hij beschreven als een ego‹stisch, koud karakter, immuun voor het leed in zijn naaste omgeving.
Harold steekt gunstig af bij zijn halfzus Stefanie en oudere broer Anton. Hij is sympathiek, niet gierig of kleinzielig. Hij is slechts zichzelf tot last; hij wordt namelijk gekweld door de herinnering aan het door zijn moeder en Takma gepleegde misdrijf, waarvan hij als klein jongetje getuigen van is geweest. Deze traumatische belevenis is hij nooit boven gekomen. Door het te verzwijgen heeft het hem de kop gekost.
TherŠse wist ook van de moord. Ze probeert in het Parijse klooster waar ze zich heeft teruggetrokken door middel van gebeden te boeten voor haar zonden en die van haar moeder.
Ottillie (60) is in feite een halfzus van de andere kinderen omdat Takma haar echte vader is. Ze is grillig, onvolwassen en ego‹stisch. Ze lijkt op haar moeder wat liefde betreft: Alledrie haar huwelijken zijn mislukt. Ze moet als een klein kind behandelt worden, een kunst die haar zoon Lot goed beheerst. Ina is de dochter van Harold. Ze is zeer nieuwsgierig naar het grote geheim van de familie. Ze is alleen maar ge‹nteresseerd in geld, macht en sociaal aanzien.
Ottillie (41) is de dochter van haar naamgenoot. Ze is een van de weinigen, die ontsnapt is aan de greep van de familie die ze als ondraaglijk benauwend ervaren heeft.
Charles (Lot), broer van jongste Ottillie is artistiek begaafd, sympathiek en zachtaardig, maar volstrekt geen "kerel". Hij mist de kracht en besluitvaardigheid van zijn zus. Hij wil trouwen met Elly, zonder te weten dat zij zijn nicht is.

8) Vertelsituatie.

9) Gegevens van de schrijver.

geboren:
gestorven:
andere boeken:
actuele of historische feiten:
autobiografische gegevens:

10) Genre.

Naturalistische roman.

11) Opvallende zaken.

Het naturalisme is de literaire neerslag van het determinisme. De naturalistische schrijver wil aantonen, dat het lot van de mens bepaald is door erfelijkheid, milieu en opvoeding. Elke poging daaraan te ontkomen is gedoemd te mislukken. De mens kan dus niet verantwoordelijk gesteld worden voor zijn daden.
Kenmerken naturalistische roman:

12) Korte inhoud.

Het hele verhaal draait om de gebeurtenis van zestig jaar voor de tijd, waarin het boek zich afspeelt. Toen werd in Indi‰ de assistent-resident meneer Dercksz op een gruwelijke wijze vermoord door zijn eigen vrouw (Ottillie) en door meneer Takma, de nieuwe minnaar van Ottillie. Ze hebben het beide geheim kunnen houden voor de mensen, dankzij dokter Roelofsz, die een andere doodsoorzaak verzon.
Ottillie en meneer Takma dachten, dat alleen zij en dokter Roe-lofsz het wisten, maar op dezelfde avond van de moord, heeft Ottillies zoon, Harold, zijn moeder met meneer Takma het lijk van zijn vader zien wegslepen. Deze traumatische belevenis, die Harold ook wel "Het Ding" noemt, heeft hij nooit kunnen verwerken. Hij wilde zijn moeder beschermen door er niets over te zeggen, maar voor hem zelf is die ervaring zeer moeilijk geweest.
Deze gebeurtenis heeft ook het hele leven van Ottillie beheerst. Ondanks het feit, dat ze 97 jaar is geworden, vond ze haar hoge leeftijd toch eerder een straf, door steeds weer geconfronteerd te worden met de gedachte aan het misdrijf.
Zestig jaar na de moord duikt de zoon van nog een getuige op. Omdat hij aan een andere zoon van Ottillie het verhaal vertelt en hem chanteert, komt het geheim van Ottillie en meneer Takma weer boven water. De nieuwsgierige Ina, de dochter van Harold, is dan ook, behalve met geld en erfenissen, zeer bezig met die gebeurtenis, waar haar vader zo geheimzinnig over deed. Alleen weet zij niet precies, wat er gebeurd is. Ze vraagt het behalve aan haar vader ook aan haar tante Stefanie en aan haar oom Anton, maar ze kunnen haar geen antwoord geven, omdat ze er niet aan herinnerd willen worden. Dat geeft dan ook weer aan, dat het hun hele leven beheerst, maar dat ze er toch liever niet over willen praten.
Later raken ook tante AdŠle Takma en Frans Steyn (de schoonzoon van Ottillie) op de hoogte van het gruwelijke geheim van de twee oudjes via een brief, waarin de moord stond beschreven. Die brief liet meneer Takma achter na zijn dood.
Zo weten steeds meer familieleden het geheim van Ottillie en haar minnaar en op die manier zijn de levens van hen bepaald door die ene verschrikkelijke gebeurtenis. Dat is het noodlot, dat hen hun hele leven achtervolgt. Eigenlijk zou je zeggen, dat het voor de kinderen en kleinkinderen niet van belang hoeft te zijn, maar toch houdt het de hele familie bezig.
Degene, die er het ergst door getroffen is, is Harold, omdat hij het niet van een ander gehoord heeft, maar ook echt heeft meegemaakt. Hem treft het noodlot dus het diepst.



back home